Zdarza się, że senior będący pod opieką opiekunki osób starszych jest osobą leżącą. W takiej sytuacji istnieje niestety ryzyko, że u podopiecznego wystąpią odleżyny. U osób starszych, obłożnie chorych, nieprzytomnych, przebywających w śpiączce lub mających problemy z samodzielnym poruszaniem się jest to dość powszechne zjawisko. Odleżyny pojawiają się w miejscach, które są narażone na ucisk poprzez długotrwały kontakt z podłożem (np. materacem) – powstają najczęściej w okolicach kości ogonowej i pośladków.

Czym jest odleżyna?

Odleżyna to ognisko martwicy, które przechodzi w owrzodzenie skóry, a w najgorszym przypadku – nawet mięśni czy kości. Odleżyny klasyfikuje się według skali Torrance’a, która zakłada 5 stopni. Pierwszy stopień dotyczy zaczerwienienia blednącego wskutek lekkiego ucisku, a ostatni – piąty stopień – głębszej martwicy obejmującej mięśnie, stawy lub kości.

Co sprzyja powstawaniu odleżyn?

Odleżyny powstają w efekcie wspomnianego już długotrwałego ucisku i niedotlenienia tkanek, które się z takim uciskiem wiąże. Powstawaniu odleżyn sprzyjają jednak również inne czynniki, na które opiekunka osób starszych powinna zwracać szczególną uwagę, gdy ma do czynienia z leżącym podopiecznym. Może to być między innymi: niedokrwistość i rozmaite niedobory, np. witamin; źle zbilansowana dieta; zaburzenia gospodarki białkowej; niedosuszenie ciała po kąpieli czy konieczność podłączenia cewnika.

Jak zapobiegać odleżynom?

Odleżyny to prawdziwa zmora osoby, która jest unieruchomiona przez pewien czas w jednej pozycji (np. leżącej albo siedzącej – co dotyczy np. osób jeżdżących na wózku inwalidzkim) lub która jest unieruchomiona stale. Bardzo ważnym elementem pracy opiekunki osób starszych jest w związku z tym zapobieganie odleżynom. Profilaktyka jest szczególnie istotna, ponieważ powstałych odleżyn naprawdę trudno jest się pozbyć. Goją się długo, a ich leczenie nieraz wymaga interwencji personelu medycznego. W jaki sposób można więc zmniejszyć ryzyko powstawania odleżyn u osób starszych?

Najważniejsze jest dbanie o to, aby podopieczny często zmieniał pozycję. Zaleca się zmianę pozycji co 2 godziny. Chorego trzeba układać na zmianę: na brzuchu, na plecach, na boku i na siedząco. Trzeba przy tym pamiętać, aby chorego nie przesuwać – mogą się bowiem pojawić w efekcie otarcia lub rany na jego skórze. Równie ważne jest to, aby chronić miejsca narażone na powstanie odleżyn – można to robić m.in. za pomocą specjalnych podkładów lub zwykłego ręcznika. Warto pamiętać, aby unikać twardych wałków – nie spełniają swojej roli jako podkłady.
Dobrym sposobem zapobiegania odleżynom jest poprawianie ukrwienia – można to uzyskać, delikatnie oklepując miejsca narażone na powstanie odleżyn. Taki zabieg wykonywać można nawet codziennie. Warto również wymienić materac na specjalny, przeciwodleżynowy. Istotna jest również odpowiednia pielęgnacja skóry, przy użyciu kosmetyków dedykowanych takiej właśnie pielęgnacji. Należy pamiętać, aby po myciu dokładnie osuszyć skórę i odpowiednio ją natłuścić.

Jak leczyć odleżyny?

Jeśli odleżyny już są, warto poznać kilka sposobów, które pomogą w ich leczeniu. Jednym z nich jest stosowanie koloidowych opatrunków – nakleja się je na odleżynę na okres od 7 do 10 dni. Dostępne są różne plastry, które dobiera się w zależności od problemu i jego stopnia. Domowej roboty maści, zasypki czy pudry należy zastąpić profesjonalnymi kosmetykami. Warto także pamiętać, że – wbrew obiegowej opinii – na odleżyny lepiej stosować opatrunki mokre, gdyż ich stosowanie skraca leczenie. Warto skorzystać także z wsparcia pielęgniarki lub lekarza. Niestety, głębokie plany zaleczyć można najczęściej jedynie chirurgicznie.
Równie ważna w leczeniu odleżyn jest zbilansowana dieta. Należy wykluczyć niedobory pokarmowe, a jeśli są – trzeba koniecznie się ich pozbyć. Tu na wagę złota jest dieta bogata w białka (są w jajkach, serze, mięsie z indyka, wołowinie czy rybach) oraz witaminy A, E oraz C (występują w pietruszce, porzeczkach, morelach, marchwi czy papryce). Podopieczny powinien także wypijać ok. 2 litry płynów dziennie.

Profilaktyka przede wszystkim!

Odleżyny mogą powstać bardzo szybko, a proces ich gojenia się trwa bardzo długo i jest trudny. Zaniedbane odleżyny mogą prowadzić do zgonu podopiecznego, dlatego nie należy w żadnym wypadku bagatelizować tego problemy. Opiekunki osób starszych pracujące z osobą leżącą powinny zwracać na to szczególną uwagę.